تنوع ژنتیکی توده های بومی گشنیز (coriandrum sativum l.) ایران از لحاظ برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک

تولید ارقام پر محصول و با کیفیت مطلوب، از طریق شناسایی ذخایر ژنتیکی و اطلاع از میزان تنوع ژنتیکی موجود در جوامع گیاهی میسر می شود. به همین منظور جهت بررسی تنوع ژنتیکی موجود در توده های بومی گشنیز ایران، آزمایشی بر روی 16 توده بومی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در سال زراعی 1393 و در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس اجراء شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس اختلاف معنی داری را بین توده های گشنیز مورد بررسی از لحاظ تمامی صفات مورد نظر نشان داد. براساس نتایج مقایسه میانگین ها توده 450 برای عملکرد میوه، توده 160 برای میزان اسانس و توده 353 برای وزن خشک بوته دارای بیشترین میانگین بود. همچنین بین صفات عملکرد میوه و تعداد چتر، تعداد شاخه، تعداد میوه، وزن هزار میوه و وزن خشک بوته، همبستگی (ژنوتیپی، فنوتیپی و ساده) معنی دار بالا و مثبتی مشاهده شد. بین صفت تعداد روز تا برداشت و سایر صفات فنولوژیک به جزء تعداد روز سبز شدن و بلوغ (همبستگی بالا و منفی) همبستگی معنی دار بالا و مثبتی وجود داشت. بین میزان اسانس و صفات فنولوژیکی به جزء تعداد روز تا بلوغ (همبستگی بالا و منفی)، همبستگی مثبت و بالایی وجود داشت. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفات تعداد چتر، تعداد شاخه، تعداد میوه، وزن هزار میوه، متوسط تعداد میوه در هر چتر و وزن خشک بوته بیشترین اثرات مستقیم و مثبت در حالی که صفت تعداد روز تا سبز شدن اثر مستقیم بالا و منفی را بر عملکرد میوه، دارا بودند. همچنین صفات تعداد روز تا50% گلدهی و تعداد روز تا پایان گلدهی اثر مستقیم و بالا ولی تعداد روز تا بلوغ اثر مستقیم بالا و منفی بر صفت تعداد روز تا برداشت داشتند. در طی تجزیه عامل ها برای صفات، تعداد 5 عامل در نظر گرفته شد که در مجموع 31/77% از واریانس داده ها را توجیه می نمودند. در طی تجزیه کلاستر، توده های گشنیز به چهار گروه تقسیم شدند، به نحوی که بیشترین فاصله ژنتیکی را توده های 306 و 230 و کمترین فاصله را توده های 347 و 36 دارا بودند. در کل با توجه به نتایج، برای رسیدن به عملکرد میوه، سبزی و زودرسی بالا به ترتیب استفاده از توده های 450، 353 و 230 در برنامه های اصلاحی توصیه می شود.